Müşterek-ül Menfaa İnhisarı Duhanı Devlet-i Aliye-i Osmaniye

Memalik-i Şahane Duhanları Müşterekül Menfaa Reji Şirketi veya kısaca "Reji", Osmanlı Devleti, Düyun-u Umumiye ve üç bankacılık grubu; Die Österreichische Kreditanstalt - Viyana, Banker S. Bleichröder - Berlin ve Bank-ı Osmani-i Şahane - İstanbul arasındaki görüşmeler sonucunda 27 Mayıs 1883 tarihli sözleşmeyle yabancı sermaye ile kurulan tütün ticareti tekel ayrıcalıkları olan bir özel kâr ortaklığı şirketidir. 

1875 Yılında Kırım Savaşı’yla başlayan iç ve dış borçlanma sürecinin sonucunda Osmanlı Hükümeti borçlarını zamanında ödeyemeyeceğini açıklayınca alacaklı devletler Osmanlı’ya büyük tepki göstermiş ve Osmanlı’nın ödeme planını kabul etmemiştir. Osmanlı maliye sistemine de güvenmeyen alacaklılar ülkede toplanan vergileri kendi kurdukları bir teşkilat Düyun-u Umumiye vasıtasıyla toplamak istemişlerdir. Artık vergileri Osmanlı memurları değil alacaklı ülkelerin kurduğu şirketin Reji memurları toplayacaktır.

Bunun neticesinde Osmanlı Devleti'nin en önemli gelir kaynağı tütün, tuz ve alkolden toplanan vergiler alacaklı ülkelerin kurduğu Reji şirketine 30 yıl süreyle bırakılmıştır. Reji İdaresi kendi memur ve silahlı kolcuları vasıtasıyla vergi toplamaya başlamış, toplanan bu vergiler de Osmanlı’nın borcundan düşülmeye başlanmıştır.

Osmanlı üreticisi ürettiği tüm tütün, tuz ve alkol'ü Reji’nin belirlediği fiyattan Reji İdaresi’ne vermek zorunda kalmıştır. Köylü Reji’den izinsiz, kendi içeceği tütünü dahi saklayamaz olmuş, tütünü önce Reji’ye 3 kuruşa verip sonra 10 kuruşa geri almak durumunda kalmıştır. Osmanlı Devleti’nin borçlarını halktan kesilen vergilerle doğrudan ödeme amacı ile kurulan Düyun-ı Umumiye İdaresi’nden Reji Şirketi’ne devredilen Osmanlı tütünleri idaresi yabancı sermayeye dayalı ilginç bir özelleştirme modeli olarak yorumlanır. Kurucu yabancı sermaye kaynakları Avusturya, Almanya, İngiltere ve Fransa kökenli olup, her biri Rothschild Ailesi'nin sahip ya da ortak olduğu gruplardır.

İlk Reji Şirketi sözleşmesinin süresi 30 yıldır. Sözleşmeye göre şirketle ilgili olarak ortaya çıkacak adli ve ticari sorunların çözümünde Osmanlı Mahkemeleri yetkili kılınmıştır.

Tütün üreticilerinin Reji'den ruhsat alması ve ürünlerini yalnızca Reji'ye satması şart koşulmuştur. Başka alıcı bulamayan üretici, tütünü değerinden çok ucuza satmak zorunda kalır. Kaçak üretim ve satış yaygınlaşır. 1911 yılında Reji Şirketi’nin kaldırılması ve 7 yıl süre ile bir “Devlet İnhisarı”nın kurulması kararlaştırılır ve 1912 yılında bir “Tütün Tekeli” kanun tasarısı hazırlanır. Ancak Trablusgarp Savaşı ve Balkan Savaşları'nın başlaması ve bunun yarattığı mali zorluklar nedeni ile Reji İdaresi!nin Osmanlı Devleti’ne 1 milyon 500 bin Osmanlı lirası borç vermesi koşulu ile şirket ayrıcalıkları 1914'ten başlayarak 15 yıl daha uzatılır.

26 Şubat 1925'te Tütün Rejisi lağvedilmiştir. 1 Mart 1925'te Tütün Rejisi Fransızlardan devletçe satın alınmış ve tüm hak ve yükümlülükleri devlete devredilmiştir. 26.11.1925 tarih ve 558 sayılı Tütün İdare-i Murakatesi ve Sigara Kağıdı İnhisarı Hakkında Kanun yürürlüğe girmiştir.